خوراکی های چهارشنبه سوری : برای چهارشنبه سوری چه درست کنیم

چهارشنبه سوری یکی از قدیمی‌ترین جشن‌های ایران باستان است. تاریخ چهارشنبه سوری سال 99 ، 26 اسفند ماه است. در این شب باستانی، تمام اعضای خانواده و دوستان دور هم جمع می‌شوند، خوراکی‌های مخصوص چهارشنبه سوری را می‌خوردند و از روی آتش می‌پرند. نام‌های دیگر چهارشنبه سوری در مناطق مختلف ایران عبارتند از: گول چارشَمبه (اردبیل) گولی-گولی چارشمبه (گیلان)، کوله چوارشمبه (کردستان)، چوارشمبه-کولی (غروه)، و چارشمبه-سُرخی (اصفهان). با ما در ارکیده همراه باشید تا با اداب و رسوم شهرهای مختلف در چهارشنبه سوری آشنا و خوراکی های چهارشنبه سوری آشنا شویم.

رسوم شهر های مختلف در چهارشنبه سوری

رسم و رسوم تبریزی ها در چهارشنبه سوری

مردم تبریز  در گذشته رسم و رسوم مفصلی برای برگزاری جشن چهارشنبه سوری داشتند.آنها در چهارشنبه سوری یک سینی طبق مانند شامل پارچه لباس، آجیل و لباس عروس یا داماد از سوی خانواده دختر و پسری که نامزد بودند و هنوز سر زندگی خودشان نرفته بودند رد و بدل می‌کردند که در اصطلاح به آن «چهارشنبه لیق» می‌گفتند که در واقع به معنای مژدگانی یا مشتلق چهارشنبه سوری بود.

غروب چهارشنبه در پشت بام خانه‌ها یا جلوی خانه‌ها آتش روشن می‌کردند و شعر معروف چهارشنبه سوری را حین پریدن از روی آتش می‌خواندند: زردی من از تو، سرخی تو از من. در زمان‌های دورتر تبریزی‌ها هر ۴ چهارشنبه ماه اسفند را جشن می‌گرفتند و آتش روشن می‌کردند و برای هر کدام از چهارشنبه‌های ماه اسفند اسم داشتند.

رسم و رسوم مازندارنی ها در چهارشنبه سوری

مازندرانی ها جز استان‌هایی محسوب می‌شوند که به برگزاری درست و اصولی جشن چهارشنبه سوری اهمیت می‌دهند. از پختن آش ترش و آش چهل گیاه یا همان آش گزنه گرفته تا روشن کردن هفت کپه آتش به خاطر تقدس عدد هفت.  فالگوش ایستادن، شال انداختن برای گرفتن مشتلق و قاشق زنی از دیگر آداب و رسوم مازندرانی‌ها در جشن چهارشنبه سوری هستند.

در اغلب نقاط مازندران به خصوص مناطقی مثل کلاردشت در این شب مردم  برای شام سبزی پلو با ماهی را به صورت گرده‌پیج می‌خورند. «تره کُلا»،«تره» و «شیر تره» ، «ماست و برنج کته» هم از جمله غذاهای این شب هستند. در گذشته از جمله آداب و رسوم عید کلاردشت خوردن «شیر تره» از ملزومات شب چهارشنبه سوری بود چرا که معتقد بودند که اگر در این شب «شیر تره» بخورند سال سبزی را پیش رو خواهند داشت.

رسم و رسوم گیلانی ها درچهارشنبه سوری

«کولی کولی چارشمبه» یا همان چهارشنبه سوری در استان گیلان حسابی سرخ و آتشین است. گیلانی‌های اصیل هنوز هم خاکستر باقی مانده از هفت کپه‌ آتش را در پایان مراسم جشن چهارشنبه سوری پای ریشه درختان میوه می‌ریزند تا بار درخت برای سال بعد حسابی پر برکت شود. فال گوش ایستادن دختران و پسران مجرد برای این‌که بدانند در سال جدید چه طالعی در انتظارشان است هنوز هم رسم است و در فرهنگ چهارشنبه سوری در سرتاسر ایران نوعی مراد خواهی محسوب می‌شود. گیلانی‌ها مثل تمام ایرانی‌های در این شب آجیل چهارشنبه سوری می‌خورند و البته یک کار عجیب هم انجام می‌دهند؛ برای یک موجود خیالی به نام «خاتون» ماست، ماهی و تره آماده می‌کنند.

غذاهای مرسوم گیلانی‌ها در شب چهارشنبه سوری ترش تره با برنج بود که ترش تره را با چهل گیاه درست می‌کردند. خاتم تره، ترنگ زبان، خَنَش، چواش، خانه‌سوزان، برگ سیر، باقلا‌ولک، کبار، چینی گول، چوچاق، شیرین‌واش، خالی‌واش، روغنی‌واش، بِنه، و گوسفند تعدادی از این گیاهان بودند.

رسم و رسوم ارومیه در چهارشنبه سوری

مراسم جشن چهارشنبه سوری در منطقه آذربایجان غربی و شهر ارومیه از اواسط اسفند ماه آغاز می‌شود. در حقیقت خانه‌تکانی در اواسط اسفند آغاز می‌شود و تا شب چهارشنبه سوری تمام می‌شود. اهالی این دیار هنوز هم به اسفند ماه می‌گویند بایرام آیئی یعنی « ماه عید». ارومیه‌های در شب چهارشنبه سوری اسپند دود می‌کنند، تخم رنگی که معمولا با پوست پیاز رنگ شده به بچه‌ها هدیه می‌دهند، آجیل مخصوص شب چهارشنبه سوری که به آن آجیل هفت رنگ می‌گویند می‌خورند، فال گوش می‌ایستند و جوانان مراسم شال اندازی را انجام می‌دهند تا صاحبخانه با آجیل و شیرینی و میوه شال‌شان را پر کند.

رسم و رسوم قزوینی ها در چهارشنبه سوری

در یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران مراسم جشن چهارشنبه سوری حال و هوای پرشوری دارد. قزوینی‌ها در این شب با پختن انواع شیرینی، درست کردن تخم مرغ رنگی، سبزی پلو ماهی، هندوانه، انار، انواع تنقلات از جمله کشمش، گردو، تخمه، آجیل مشکل گشا و انجیرخشک شب نشینی می‌کنند. قزوینی‌های قدیمی برای این شب غذایی به نام «دُیماج» می‌پزند که متشکل از نان محلی خشک شده، سبزی، گردو و پیازداغ و خیار است. خوردن مرصع پلو یا پلو هفت رنگ، قاشق زنی٬ پریدن از روی آتش، بخت‌گشایی٬ فالگوش نشینی٬ کوزه شکستن و خوردن پلو چهار رنگ و نذری دادن به نیازمندان از جمله مراسم جشن چهارشنبه سوری در قزوین است. شاید برای‌تان جالب باشد که بدانید قزوینی‌ها خریدن آینه نو را در شب چهارشنبه سوری خوش یمن می‌دانند.

خوراکیهای شب چهارشنبه سوری چیست؟

وقتی قرار است جشنی برگزار کنیم به غذاها و خوراکی اهمیت خاص می دهیم. در ایران، برای مناسبت‌های مختلف اعم از جشن تولد، جشن پاگشا، جشن‌های مذهبی، جشن شب یلدا، جشن چهارشنبه سوری، شام شب عید، سیزده به در و … غذای مخصوصی وجود دارد و ما با تهیه آن غذا یا خوراکی مخصوص، به نوعی به آن مناسبت خاص ارزش نهاده‌ایم و آن را به نحو احسنت برگزار نموده‌ایم.

شاید فکر کنید چه فرقی می‌کند که شب سال تحویل نان و پنیر بخورید یا سبزی پلو با ماهی و به هر حال آن شب هم می‌گذرد و سال نو می‌شود اما شاید در خلوت خودتان، این موضوع ته فکر و قلب‌تان بماند که مراسم شب سال تحویل را به درستی اجرا نکرده و تفاوت آن شب خاص با دیگر شب‌های سال را درک نکرده‌اید.

غذاهای بسیاری از مناسبت‌ها، بین همه افراد جا افتاده و برای مثال همه می‌دانند که شب سال تحویل یا روز عید باید چه غذایی بخورند اما درباره برخی دیگر از مناسبت‌ها کمتر صحبت شده و شاید حتی بسیاری از افراد ندانند که آن مناسبت غذای به خصوصی دارد. یکی از این مناسبت ها چهارشنبه سوری است. در ادامه لیست این غذاها را با هم می بینیم.

آش رشته

بیشتر مردم مناطق مختلف ایران در شب چهارشنبه آخر سال، آش رشته یا انواع آش محلی مربوط به منطقه خود را درست می‌کنند. در واقع گفته می‌شود خوردن آش رشته به این دلیل است که رشته امور را در سال جدید به دست گرفته و سال موفق و پرباری داشته باشیم.

علاوه بر آش رشته، بسیاری از مردم آشی به نام آش ابودردا نیر تهیه می‌کنند. در اصل بیشتر کسانی این آش را می‌پزند که بیماری در خانه دارند و شفای او را در سال جدید می‌خواهند. مردم شهر‌های مختلف کشور همچنین در سه شنبه آخر سال آش‌های مختلفی می‌پزند. مازندرانی‌ها آش ترش دارند که ۷ میوه ترش توی آن است و اردبیلی‌ها هم آش میوه.

پلو هفت رنگ

قدیمی‌ها شب چهارشنبه سوری پلوی معروفی داشتند به اسم “پلو هفت رنگ”. روال کار نیز به این صورت است که پلو هفت رنگ را از هفت جور پلو مختلف با کلی زحمت درست می‌کردند. پلوهایی مجزا از خرما، زیره، کشمش، شوید، عدس و لوبیا.

آلبالو پلو، سبزی پلو، رشته پلو و … هر کدام می‌توانستند انتخابی برای سفره هفت رنگ باشند. مهم فقط هفت جور پلو درست‌کردن بود. این روزها البته با توجه به قیمت‌های فضایی و درآمدهای ناچیز کمتر دل و دماغ و استطاعت مالی برای انجام چنین کارهایی وجود دارد.

آجیل پلو، مرصع پلو، رشته پلو

درباره غذاها و خوراکی‌های شب چهارشنبه سوری، باید و نباید خاصی وجود ندارد و به طور کلی خوردن غذاهای فاخر و به خصوص گذراندن شب با تنقلات و آجیل و شیرینی است که امری بدیهی است. از جمله این غذاها یکی آجیل پلو است که همان‌طور که از نام آن پیداست، از انواع آجیل و مغزهای مقوی و خوشمزه تشکیل شده و دیگری مرصع پلو که در نوع خود جزو غذاهای مناسبتی و مجلسی به حساب می‌آید. دیگری رشته پلو است که با مرغ یا گوشت و همراه کشمش و خرما و … سرو می‌شود و فلسفه خوردن آن نیز مانند همان آش رشته است و بناست رشته امور را به دست خورندگانش بدهد.

آجیل چهارشنبه سوری

یکی از خوراکی های چهارشنبه سوری آجیل چهارشنبه سوری است که نشانه ای از یمن و شگونی و البته سلامتی است. ۷ نوع میوه خشک و خوراکی با ترکیب کشمش، نخودچی، توت، انجیر، خرما زرد، قیسی و باسلوق. زرتشتیان به این آجیل هفت مغزینه لرک می گویند. این آجیل که به آجیل گهنبار هم معروف است شامل هفت مغز یا میوه خشک است: پسته، بادام، سنجد، کشمش، گردو، انجیر و خرما. حالا هم  آجیلی که توی خانه های می آید ترکیبی از این دو منو است! اما فلسفه انتخاب این خوراکی ها و عدد ۷ هم برای خودش در سه شنبه آخر سال داستانی است. اولا که عدد ۷ از تعداد ستاره هفتگانه گرفته شده و نشانه ای از آنهاست سر سفره مردم. به امید رونق بخشیدن به کارهای کسی که هر کدام از تنقلات را به دهان می گذارد. اما از نظر سلامتی هم انتخاب این میوه ها و خوراکی ها بی حکمت نیست. قدیمی آجیل چهارشنبه سوری را برای سلامت اندام هفتگانه بدن این طور انتخاب کرده اند. در نگاه قدیمی ها مغز، قلب، کلیه، کبد، معده، روده و مثانه هفت عضو اصلی هستند که باید حسابی برای تقویت و سلامت آن ها به فکر بود. برای همین انتخاب آجیل های چهارشنبه سوری را هم به نیت سلامتی این اندام ها انتخاب کردند.